O εκτοπισμός των Ρωμανιωτών Εβραίων των Ιωαννίνων
Η ζωή και το πεπρωμένο μιας από τις παλαιότερες κοινότητες των Ελλήνων Εβραίων
16 Μαΐου 2024, 18.00-21.00
Freie Universität Berlin, Seminarzentrum L 116, Otto-von-Simson-Straße 26
Διοργανωτές: Exantas Berlin e.V. και Centrum Modernes Griechenland/Freie Universität Berlin
Σας καλούμε να μνημονεύσουμε μια τραγωδία. Πριν από 80 χρόνια, στις 25 Μαρτίου 1944, οι γερμανικές δυνάμεις κατοχής εκτόπισαν σύσσωμη την Εβραϊκή Κοινότητα των Ιωαννίνων και την μετέφεραν στο στρατόπεδο θανάτου Άουσβιτς-Μπιρκενάου. Σχεδόν όλοι οι εκτοπισμένοι δολοφονήθηκαν στους θαλάμους αερίων. Μόνο λίγοι άνδρες και κυρίως γυναίκες επέζησαν και ακόμη λιγότεροι και λιγότερες επέστρεψαν στη γενέτειρά τους.
Ποιοι ήταν και ποιοι είναι οι Ρωμανιώτες; Σε τι διαφέρουν από την πολυπληθέστερη κοινότητα των Σεφαραδιτών Εβραίων, οι οποίοι κατέφυγαν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία στα τέλη του 15ου αιώνα μετά τον διωγμό τους από την Ιβηρική ήπειρο; Πώς έγιναν τα Ιωάννινα το κέντρο των Ρωμανιωτών; Πώς ήταν οργανωμένη η ζωή τους εκεί; Γιατί τόσο λίγοι από αυτούς διέφυγαν και σώθηκαν, παρόλο που είχαν μάθει τα μαντάτα για τον εκτοπισμό των Εβραίων της Θεσσαλονίκης ;
Θέλουμε να μνημονεύσουμε την ιστορία και το πεπρωμένο αυτής της ιδιαίτερης ελληνοεβραϊκής κοινότητας εστιάζοντας συγχρόνως σε έναν από τους εξέχοντες Eλληνοεβραίους διανοούμενους και ποιητές της, τον Γιωσέφ Ελιγιά (1901-1931).
Σήμερα, η Ρωμανιώτικη κοινότητα στα Γιάννενα είναι μικρή και φθίνει. Αλλά από αυτή τη μικρή κοινότητα αναδείχθηκε ο πρώτος Εβραίος δήμαρχος στην Ελλάδα, ο Μωυσής Ελισάφ, επί πολλά χρόνια πρόεδρος της Κοινότητας των Γιαννωτοεβραίων. Πώς μετά τον θάνατό του το 2023 θα μπορέσει η κοινότητα αυτή να διατηρήσει στο μέλλον την πολύτιμη πολιτιστική της κληρονομιά;
18.00 Έναρξη
18.15 Προβολή του ντοκιμαντέρ ΡΩΜΑΝΙΩΤΕΣ, της Ανιές Σκλάβου και του Στέλιου Τατάκη, 2019.
19.15 Συζήτηση με τους
– Δρ Λέων Ναρ, εκδότης των έργων του Γιόζεφ Ελιγιά, Θεσσαλονίκη
– Adi Liraz, καλλιτέχνης και εκπαιδευτικός, Βερολίνο/Ιωάννινα
– Αλέξιος Ντετοράκης Εξάρχου, ιστορικός, Βερολίνο
Συντονισμός: Δρ Andreas Poltermann, πολιτικός επιστήμονας, Βερολίνο
20.30 Λήξη την εκδήλωσης και μπουφές
Η φωτογραφία τραβήχτηκε στις 25 Μαρτίου 1944 στα Γιάννενα, την ημέρα που εκτοπίστηκε ο εβραικός πληθυσμός Εβραίοι της πόλης, από φωτογράφο του λόχου προπαγάνδας της Βέρμαχτ. Η “γυναίκα που κλαίει” ταυτοποήθηκε πολύ αργότερα ως η 18χρονη Φανή Χαίμ από τα Γιάννενα. Η Φανή επέζησε του Άουσβιτς. Η φωτογραφία αυτή έγινε σύμβολο για τη φρίκη που βίωσαν οι Εβραίοι της Ελλάδας στο Ολοκαύτωμα. (Φωτογραφία: Wetzel, Bundesarchiv)