Αναζητώντας τα ίχνη των Ποντίων
Οι προσκεκλημένοι στη βιβλιοπαρουσίαση πού έλαβε χώρα στο Berliner Literaturhaus στις 17 Φεβρουαρίου 2024 απήχθησαν προς τις βόρειες ακτές της σημερινής Τουρκίας. Δράστες ήταν η Μαρία Τοπάλη και ο Mirko Heinemann, και οι δύο συγγραφείς που έχουν τουλάχιστον ένα κοινό στοιχείο: Mία από τις δυο γιαγιάδες τους εκδιώχθηκε πριν από έναν αιώνα από την περιοχή του Πόντου. Αυτός ο διωγμός ήταν για τους δύο συγγραφείς η αφορμή να αναζητήσουν τα ίχνη του παρελθόντος, ο καθένας με το δικό του τρόπο.
Ο Mirko Heinemann, δημοσιογράφος στο επάγγελμα, ταξίδεψε στην πατρίδα της γιαγιάς του, το Ordu (ελληνικά: Κοτύωρα), ερεύνησε διεξοδικά, όχι μόνο την οικογενειακή του ιστορία, αλλά και το ιστορικό υπόβαθρο της αιματηρής εκδίωξης του ελληνικού πληθυσμού μετά από δυόμισι χιλιάδες χρόνια παρουσίας στην περιοχή. Ο διωγμός αυτός έλαβε χώρα κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και του ελληνοτουρκικού πολέμου (1919-22). Το τέλος της ελληνικής παρουσίας στον Πόντο σφραγίστηκε από την Ειρήνη της Λωζάννης (1923), η οποία προέβλεπε μια υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών: 1,5 εκατομμύριο χριστιανοί από το νεοσύστατο τούρκικο κράτος ανταλλάχθηκαν με περίπου 400.000 μουσουλμάνους από την Ελλάδα, είτε το ήθελαν είτε όχι. Για όλα αυτά μπορείτε να διαβάσετε στο βιβλίο του Heinemann “Die letzten Byzantiner” (Βερολίνο, Links-Verlag, 2019).
Το βιβλίο της Μαρίας Τοπάλη είναι εντελώς διαφορετικό. Στο επίκεντρό του βρίσκονται ποιήματα μεταφρασμένα στα γερμανικά από την Birgit Hildebrand, η οποία διάβασε και μερικά από αυτά στην εκδήλωση. Τα ποιήματα εκφράζουν τα συναισθήματα της συγγραφέως για την ποντιακή της καταγωγή. Συμπληρώνονται από πεζά κείμενα που προσφέρουν μια πολύ προσωπική προσέγγιση στα διάφορα μέλη της οικογένειας της συγγραφέως που ήλθαν τότε από τον Πόντο. Μεταξύ άλλων περιγράφεται πώς οι συγγενείς αυτοί έζησαν τον εκτοπισμό από την παλιά τους πατρίδα και πως ζούσαν στη συνέχεια με τα βιώματα αυτά. Επιπλέον, η Μαρία Τοπάλη αναφέρεται στην επιβίωση μιας ξεχωριστής ποντιακής ταυτότητας, αλλά και της ποντιακής διαλέκτου και παλαιών ποντιακών παραδόσεων στη σύγχρονη Ελλάδα. Μια σύντομη εισαγωγή στο ιστορικό πλαίσιο της εποχής από τον έτερο συγγραφέα της βραδιάς, τον Mirko Heinemann, συμπληρώνει το βιβλίο “Wurzeln langziehen” της Μαρίας Τοπάλη (Καρλσρούη, Edition Converso 2023), το οποίο έχει εκδοθεί μόνο στα γερμανικά.
Το θέμα της βραδιάς, την οποία διοργάνωσε ο σύλλογος Εξάντας μαζί με τον σύλλογο Ποντίων του Βερολίνου “Οι Υψηλάντηδες”, συνάντησε σαφώς το ενδιαφέρον του κοινού. Η αίθουσα ήταν γεμάτη και κανείς δεν αποχώρησε πριν τελειώσει η εκδήλωση. Ο συντονιστής της βραδιάς, Martin Knapp, συνέστησε την ανάγνωση και των δύο βιβλίων. Καλό θα ήταν, όποιος δεν είναι ακόμη πλήρως εξοικειωμένος με το θέμα του Πόντου, να διαβάσει πρώτα το βιβλίο του Mirko Heinemann και έπειτα εκείνο της Μαρίας Τοπάλη.